Κείμενο- Φωτογραφίες: Βάσω Τζιτζικάκη
Ανηφορίζοντας προς τα νεκροταφεία της Ευαγγελίστριας και εάν κανείς κοιτάξει προς τα δεξιά του θα δει ένα πανέμορφο πάρκο που ανηφορίζει κατά μήκος των Τειχών προς τα κάστρα. Επί της οδού Ολυμπιάδος και απέναντι από τον 1ο Πυροσβεστικό Σταθμό Θεσσαλονίκης βρίσκεται το 3ο Λύκειο Θεσσαλονίκης, στου οποίου τη θέση, κάποτε υπήρχαν δύο κτίρια της σχολής Ισλαχανε.
Το Ισλαχανέ που μεταφράζεται στα ελληνικά ως «σωφρονιστήριο» δεν λειτουργούσε με την σημερινή έννοια της λέξης η οποία είναι στενά συνδεδεμένη με τη φυλάκιση. Επί τουρκοκρατίας λοιπόν, τα Ισλαχανέ ήταν τα πρώτα τεχνικά σχολεία- ορφανοτροφεία που ως βασικό τους στόχο είχαν να διδάξουν στα ορφανά των ηλικιών 5-13 ετών τεχνικές δουλειές ώστε να οδηγήσουν τα παιδιά «στο σωστό δρόμο», να γίνουν ενάρετοι άνδρες και να μη λοξοδρομήσουν ή παρανομήσουν αργότερα στη ζωή τους, έχοντας μία τέχνη ως όπλο τους. Ήταν δωρεάν και χρηματοδοτούνταν από άλλους δημόσιους φορείς ή και δωρεές.
Το 1874 δημιουργείται στη Θεσσαλονίκη η Τεχνική και Επαγγελματική Σχολή Ισλαχανέ- Χαμιδιέ για ορφανά παιδιά. Το Ισλαχανέ- Χαμιδιέ ήταν ένα κτιριακό συγκρότημα που φιλοξενούσε μία σειρά κτιρίων όπως τζαμί, μαυσωλείο, λουτρό, ιεροσπουδαστήριο και ορφανοτροφείο. Εκεί διέμεναν περίπου 180 παιδιά ορφανά και άπορα που η πλειοψηφία τους άνηκε στη μουσουλμανική κοινότητα, ωστόσο φιλοξενούνταν και αρκετά εβραιόπουλα και χριστιανόπουλα. Διδάσκονταν τέχνες όπως η ξυλουργική, η υφαντουργία, η υποδηματοποιία, η τυπογραφία, η λιθογραφία και η ραπτική που θα τους χρησίμευαν στην υπόλοιπη ζωή τους ως επαγγέλματα. Επίσης, παρακολουθούσαν και πληθώρα μαθημάτων όπως το κοράνι, στοιχεία θρησκευτικών επιστημών, ανάγνωση τούρκικων, ορθογραφία, καλλιγραφία, αριθμητική, οθωμανική γραμματική, γεωμετρία, ζωγραφική, γαλλικά, αραβικά και περσικά. Επιπλέον, η σχολή είχε και τη δική της μουσική μπάντα.
Το 1912, μετά την απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης η σχολή περνά στην ιδιοκτησία της μουσουλμανικής κοινότητας όμως λόγω οικονομικών προβλημάτων το 1920 ο χώρος νοικιάζεται από τον επιχειρηματία Θ. Ζαχαριάδη, ο οποίος είναι και ο πρώτος ένοικος του κτιρίου αφότου πλέον έπαψε να λειτουργεί ως Σχολή Τεχνών και Επαγγελμάτων.
Μετά την Μικρασιατική καταστροφή ο χώρος φιλοξένησε πολλές οικογένειες προσφύγων και τη διαχείριση ανέλαβε το Κεντρικό Γραφείο Ανταλλαξίμων. Εκείνη την εποχή, άρχισαν να γκρεμίζονται τα μουσουλμανικά κτίρια και παρέμεινε το σχολείο στο οποίο μάλιστα μαθήτευσε και ο λογοτέχνης Γιώργος Ιωάννου. Το 1992, το κτίριο χαρακτηρίστηκε ως διατηρητέο λόγω του ότι αποτελεί αξιόλογο δείγμα της νεοελληνικής βιομηχανικής κληρονομιάς με τη συνεχή λειτουργεία του από το 1915. Το κτίριο όπως και ο γύρω χώρος αποκαταστάθηκε και ανακαινίσθηκε δημιουργώντας ένα εξαιρετικό μουσειακό χώρο αλλά και μία γύρω περιοχή που πλέον έχει αξιοποιηθεί όπως της αρμόζει.
Γενικά, ο χώρος και η γύρω περιοχή όπως έχουν διαμορφωθεί λειτουργούν πολύ «ωφέλιμα» για την πόλη λόγω του ότι μπορεί κανείς να δει και να απολαύσει το πράσινο. Στην περιοχή του Ισλαχανέ, η θέα προς τα κάστρα και το Επταπύργιο αλλά και αυτή προς την θάλασσα είναι μαγική. Πολύς κόσμος την επισκέπτεται, ιδίως κατά την περίοδο της καραντίνας βγάζοντας βόλτα τα κατοικίδια τους τα οποία έχουν την ευκαιρία να τρέξουν, να παίξουν και να ασκηθούν. Όλες οι ηλικίες αλλά κυρίως οι νέοι, αγαπούν ιδιαίτερα τον σύγχρονο χώρο που έχει φτιαχτεί και απαρτίζεται από πολλά ξύλινα παγκάκια και πεζούλια όπου μπορεί κανείς να καθίσει, να απολαύσει τον ήλιο, την παρέα του και να ρεμβάσει τη θέα.
Η προβολή του μουσειακού χώρου μπορεί βέβαια ακόμη να χαρακτηριστεί ελλιπής καθώς πολλοί κάτοικοι της πόλης δεν γνωρίζουν ούτε καν το όνομα του Ισλαχανέ, πόσο μάλλον την ιστορία που κρύβεται από πίσω του. Όμως, η συμβολή του στην ιστορία της πόλης είναι μεγάλη και «ακούραστη» καθώς λειτούργησε για πολλά χρόνια, αλλάζοντας πολλές ιδιότητες και χρήσεις. Τέλος, η περιοχή στην οποία βρίσκεται είναι κομβική αφού οι τουρίστες μπορούν να συνδυάσουν την ξενάγηση τους βλέποντας τα κοιμητήρια της Ευαγγελίστριας, των Διαμαρτυρομένων και της Αρμενικής Κοινότητας, τους Κήπους του Πασά και το σπίτι-μουσείο του Μουσταφά Κεμάλ Ατατούρκ και να αντιληφθούν πολύ πιο εύκολα την πολυπολιτισμική ταυτότητα της Θεσσαλονίκης ανά τους αιώνες.
