Κείμενο – φωτογραφίες: Νίκος Τριγκιδης Αρχιτέκτων μηχανικός
Ο Δομήνικος δεν ανέφερε ποτέ το όνομα της γενέτειράς του. Μόνο το νησί, την Κρήτη για την καταγωγή του. Πολλά χρόνια μετά τον θάνατό του βρέθηκαν χειρόγραφα του καλλιτέχνη στα οποία κάνει αναφορά ότι μεγάλωσε στη σκιά μιας μικρής βυζαντινής εκκλησίας 25 χλμ από την Κανδία (σήμερα Ηράκλειο). Το παρεκκλήσι αυτό, το αφιερωμένο στην Παναγία, ένα χλμ έξω από το χωριό Φόδελε, θα χαράξει στη ζωή του την επίδραση για την τέχνη της αγιογραφίας.
Το σπίτι στο οποίο πιστεύεται ότι γεννήθηκε ο μεγάλος καλλιτέχνης και διαπιστώθηκε το 1937 από Ισπανούς Επιστήμονες, ήταν ερειπωμένο, αναστηλώθηκε από το 1982 υπό την εποπτεία του Υπουργείου Πολιτισμού και το 1998 άνοιξε την πόρτα του για το κοινό. Στους επισκέπτες διατίθεται ένα ενημερωτικό φυλλάδιο γύρω από τη ζωή και το έργο του Δομήνικου σε πέντε [5] διαφορετικές γλώσσες. Υπολογίζεται ότι δέχεται περισσότερους από 10.000 επισκέπτες το χρόνο.
Ο Θεοτοκόπουλος γεννήθηκε το 1541. Εποχή της Ενετοκρατίας στην Κρήτη. Στα νεανικά του χρόνια θα έρθει στον Χάνδακα (σήμερα Ηράκλειο) για να μαθητεύσει και να βρει τις πρώτες εκφραστικές του φόρμες κοντά σε Σιναΐτες μοναχούς. Μετά την άλωση της Κωνσταντινούπολης η βυζαντινή τέχνη εικονογραφίας ανθίζει στην περίφημη Κρητική Σχολή Αγιογραφίας.
Στην ηλικία των 25 χρόνων το ταλέντο του αναζητάει νέους ορίζοντες. Πηγαίνει στη Βενετία για τέσσερα [4] χρόνια. Εδώ μαθητεύει και εργάζεται με τους μεγάλους ζωγράφους της Αναγέννησης, Τιτσιάνο, Τιντορέντο, Βαρονέζε, Μπασάνο.
Επόμενος σταθμός είναι η Ρώμη. Εδώ θα ασχοληθεί κυρίως με την αρχιτεκτονική και ιδιαίτερα με την γλυπτική τέχνη.
Επτά [7] χρόνια αργότερα το 1577 φεύγει για την Ισπανία. Αρχικά στη Μαδρίτη και στη συνέχεια στο Τολέδο, την παλιά αυτοκρατορική και θρησκευτική πρωτεύουσα της Ισπανίας . Εδώ μεγαλουργεί το ταλέντο του. Το Τολέδο θα είναι ο τελευταίος σταθμός της ζωής του, όπου εργάζεται μέχρι το θάνατο του το 1614.
Η προσωνύμια «El Greco” που του αποδίδεται είναι κατά την γνώμη μου η μεγαλύτερη τιμή την οποία θα μπορούσε να αποδοθεί σε άνθρωπο. Ο ορισμός «Ελληνας” δεν σήμαινε πάντα την καταγωγή ενός ανθρώπου, αλλά κατά τον Αριστοτέλη δείχνει τον φωτισμένο, τον σοφό, τον άνθρωπο που έχει μόρφωση, που δεν είναι βάρβαρος.
Στους χώρους του Μουσείου εκτίθενται μόνο αντίγραφα των έργων του σε φωτεινά κουτιά [Slides]. Οι Ισπανοί δεν δέχτηκαν να αποχωριστούν από τα πρωτότυπα. Παρ’ όλα αυτά οι επισκέπτες έχουν τη δυνατότητα να έρθουν σε επαφή και να γνωρίσουν το κύριο μέσο έκφρασης του Εl Greco. Και αυτό είναι το χρώμα, το φως της ψυχής. Οχι τα ζεστά, θυληκά παστέλ χρώματα της Αναγέννησης που χρησιμοποιούν οι συνάδελφοι του, αλλά με γαλαζοπράσινους τόνους δωρίζει χρώματα δυναμικά, έντονα, δραματικά γύρω από τις μορφές του. Αυτές ξεπηδούν από το σκοτάδι, με ένα λαμπερό φωτισμό χρωμάτων, έμφαση και με ελεύθερη πινελιά που υπογραμμίζουν το βαθύ περιεχόμενο των έργων του και ξεχωρίζουν τις δημιουργίες του.
Τα έργα του El Greco έχουν αναφορές κυρίως σε θρησκευτικά θέματα, στα τελευταία του έργα όμως περιλαμβάνεται και ένας σχετικά μεγάλος αριθμός από πορτραίτα. Οι άγιες μορφές του δεν έχουν αυτή την απλησίαστη αυστηρότητα της βυζαντινής εικόνας αλλά χαρακτηρίζονται από μια απλότητα, μια καθημερινότητα. Είναι αυτές που ζητούν να αγγίξουν τη χριστιανική μας ψυχή. Είναι οι άνθρωποι που συναντάμε στο δρόμο για τη δουλειά μας, στα ψώνια μας. Είναι ο χωριανός μας, ο γεωργός, ο κτηνοτρόφος, ο έμπορος, ο γείτονάς μας. Είναι τα κορίτσια που κοιτάμε στη βόλτα, αυτά που βλέπουμε την Κυριακή στην Λειτουργία της Εκκλησίας, αυτά που έρχονται στα όνειρά μας.
Σε ένα δωμάτιο του κτηρίου έγινε η αναπαράσταση του εργαστηρίου ζωγραφικής (ατελιέ). Εκτός αυτού υπάρχουν και εκθέματα γύρω από την προσωπική ζωή της οικογένειας του.
Μετά την επίσκεψη του Μουσείου άξιο προσοχής είναι το πετρόχτιστο πηγάδι για την άντληση νερού που ανήκε σε κάθε μεταβυζαντινή αγροικία. Απόλαυση ακόμη είναι ένας φρεσκοστυμμένος χυμός από τις γύρω μυρωδάτες πορτοκαλιές ή ένας φρεσκοψυμένος καφές παράπλευρα στην αυλή του μικρού καφενείου.
Αφήνοντας πίσω το μικρό μουσείο στη σκέψη μου ζωγραφίζονται τα λόγια του Νίκου Καζαντζάκη: ». . τι χαρά να περπατάς και να νιώθεις μια μεγάλη ψυχή να χτυπάει τα φτερά της από πάνω σου..
