Κείμενο – φωτογραφίες: Νίκος Τριγκίδης Αρχιτέκτων μηχανικός
Αν θέλαμε να ανακαλύψουμε τους αρχαίους Έλληνες στους ιθαγενείς της Αμερικής, το βλέμμα θα έπεφτε στους Μάγια. Ακόμη και οι Ισπανοί αποικιοκράτες τον 16ο αιώνα, όταν ήρθαν σε επαφή με τις τότε εγκαταλελειμμένες πλέον από αυτούς πολιτείες, νόμισαν πως ήδη Έλληνες ή Φοίνικες είχαν έρθει πριν από αυτούς στην Αμερική και δημιούργησαν αυτές τις υπέροχες κατασκευές, με τέτοια εκπληκτική μηχανική τέχνη, αρχιτεκτονική και πολεοδομία.
Η περιέργεια και το ενδιαφέρον οδηγούν τα βήματα μας στην καρδιά της τροπικής Ζούγκλας. Στη χερσόνησο Γιουκατάν (Yukatan), σε μία αρχαία πολιτεία των Μάγιας, την Κοχούνλιχ (Kohunlich). Οι πρώτοι οικισμοί υπολογίζονται περί το 300-250 πΧ. Mεγάλη ακμή με περισσότερους από 10.000 κατοίκους γνώρισε την πρώιμη κλασική περίοδο, από το 250 έως το 650 μΧ. Περί το 1000 μΧ. εγκαταλείφθηκε οριστικά. Ο πολιτισμός των Μάγιας είναι ένας από τους σημαντικότερους που αναπτύχθηκαν στην αρχαία κεντρική Αμερική και ένας από τους πέντε σπουδαιότερους παγκόσμια, με εκπληκτικές γνώσεις στα μαθηματικά, την αστρονομία και την αρχιτεκτονική. Αυτό που υπήρξαν οι αρχαίοι Έλληνες για την Ευρώπη είναι οι Μάγιας για την Αμερική. Έγιναν γνωστοί για τη γραφή τους, τις προχωρημένες γνώσεις στα μαθηματικά, την αστρονομία και τους ημερολογιακούς υπολογισμούς.
Oι αρχαίοι Μάγιας διατηρούν ένα απεριόριστο σεβασμό απέναντι στη φύση. Η πολιτεία χρησιμεύει σαν κέντρο επαφής για εμπορικούς σκοπούς και λατρευτικές εκδηλώσεις. Στις πλευρές μίας ορθογώνιας πλατείας βρίσκονται τα δημόσια κτίρια, το παλάτι, ο ναός, οι χώροι αθλητισμού, η αγορά. Εδώ συρρέουν καθημερινά οι πολίτες για να προβάλουν και να ανταλλάξουν τα προϊόντα τους. Αγρότες, Τεχνίτες, Έμποροι, Καλλιτέχνες. Η πληρωμή γίνεται με κόκκους κακάο, από τους οποίους παράγεται το ρόφημα και η σοκολάτα. Η τροφή των Θεών. Οι κατοικίες απλώνονται στα περίχωρα. Στους κήπους καλλιεργούν καλαμπόκι, ντομάτες, κολοκύθια, πατάτες. Ιδιαίτερα στο καλαμπόκι τρέφουν μεγάλη λατρευτική αδυναμία. Πιστεύουν πως από το αλεύρι καλαμποκιού οι Θεοί έπλασαν τους πρώτους ανθρώπους, γι’αυτό το θεωρούν ιερή τροφή.
Λατρεύουν ένα πολυπληθές θρησκευτικό πάνθεο Θεών. Μία κοσμοθεωρία από 9 υπόκοσμια και 13 ουράνια επίπεδα. Κάθε επιφάνεια να κατοικείται από άλλα όντα και να κυβερνάται από έναν συγκεκριμένο Θεό. Τον Θεό της δημιουργίας, της φύσης, της βροχής. Πιστεύουν στη Ζωή μετά το θάνατο. Δεν διατηρούν νεκροταφεία. Τους νεκρούς θάπτουν στο σπίτι διότι επιθυμούν την επαφή μαζί τους, για να μην τους λησμονήσουν. Οι θρησκευτικές τελετές των Μάγιας περιελάμβαναν παιχνίδια με μπάλα, τελετές ανθρώπινης θυσίας και αιματοχυσίας. Πίστευαν ότι το Αίμα είναι ο Χυμός της Ζωής, σ‘ αυτό βρίσκεται η Έδρα της Ψυχής. Έσχιζαν τα χείλη τους, τη γλώσσα τους, τα γεννητικά τους όργανα για να δωρίσουν αίμα στους Θεούς. Χαρακτηριστικό των πόλεων είναι το γήπεδο όπου παιζόταν τα πολύ διαδεδομένα παιχνίδια της μπάλας από Καουτσούκ.
Ανέπτυξαν ένα σύστημα γραφής με το οποίο μπορούσαν εκφράσουν κάθε πτυχή της γλώσσας τους. Χρησιμοποιούν ένα πλήθος από γλωσσικές παραλλαγές. Το αριθμητικό τους σύστημα εξελίχθηκε με 3 σύμβολα. Μία κουκίδα για το ένα, μία ράβδο για το πέντε και ένα κέλυφος για το μηδέν. Έτσι κατάφερναν να γράφουν μεγάλους αριθμούς και να εκτελούν σύνθετες μαθηματικές πράξεις. Ανέπτυξαν ένα μοναδικό ημερολογιακό σύστημα με το οποίο υπολόγισαν τον σεληνιακό κύκλο, την πορεία των πλανητών, προέβλεψαν τις εκλείψεις και άλλα ουράνια γεγονότα με μεγάλη ακρίβεια.
Το πιο διάσημο κτίριο στο Kohunlich είναι ο ναός με τις μάσκες. Μία πυραμίδα διακοσμημένη από την κάθε πλευρά της σκάλας με 3 γλυπτές μάσκες, η μία πάνω από την άλλη. Αφιέρωμα στους Θεούς. Αργότερα οι ναοί υπηρετούν ημερολογιακά φαινόμενα. Όπως η περίφημη πυραμίδα-ναός της Chichen Itza, μνημείο παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς της UNESCO, με τέσσερις σκάλες στην κάθε πλευρά της πυραμίδας από 91 σκαλοπάτια, που οδηγούν στο ναό του Kukulan, Θεού των τεσσάρων στοιχείων, Γης, Αέρα, νερού και Φωτιάς με τη μορφή φτερωτού δρακοφιδιού. Ο ναός σαν ένα γιγαντιαίο ημερολόγιο με 364 βήματα συν την τελική πλατφόρμα. (4 × 91 + 1 = 365 ημέρες του έτους).
Δυστυχώς οι Ευρωπαίοι αποικιοκράτες θεώρησαν τους λαούς που συνάντησαν στη νέα ήπειρο για πρωτόγονους, υποανάπτυκτους, αμόρφωτους γι’αυτό κατέστρεψαν ότι βρήκαν μπροστά τους. Σήμερα θα πρέπει να αναρωτηθεί κανείς ; ποιοί ήταν οι υποανάπτυκτοι, οι αμόρφωτοι; αυτοί που δημιούργησαν έναν πολιτισμό ή αυτοί που δεν τον σεβάστηκαν και τον καταστρέψαν.
Για την παρακμή των πόλεων και του πολιτισμού των Μάγιας αναπτύχθηκαν πολλές θεωρίες. Πιθανώς η μεγάλη ξηρασία και η αποδάσωση να οδήγησαν σ’ αυτήν. Η Γιουκατάν είναι η περιοχή όπου πριν από 66 εκατομμύρια χρόνια χτύπησε ένας κομήτης με διάμετρο 10-15 χλμ τη γη. Η έκρηξη αλλαξε το κλίμα του πλανήτη και έφερε το τέλος της ζωής πολλών φυτών και ζώων, ιδιαίτερα των δεινόσαυρων. Σε ολόκληρη τη χερσόνησο δεν υπάρχουν βουνά, ούτε ποταμοί. Ένα υπόγειο υδάτινο σύστημα με λίμνες-ανοίγματα, τις τσενότες (Cenotes), διασχίζει υπόγεια τη χερσόνησο. Μετά την έκρηξη ο κρατήρας Chicxulub που δημιουργήθηκε, γέμισε από ηφαιστειακή τέφρα και σκόνη με πάχος 3-7 μέτρα βάθους. Σήμερα ζουν στην κεντρική Αμερική περίπου 6 εκατομμύρια Μάγιας, ιδιαίτερα στο Μεξικό, Γουατεμάλα, Ονδούρα, Μπελιζ και Ελ Σαλβαδόρ. Η Ζούγκλα πήρε πίσω τις εκτάσεις και τη φύση που της εκλάπησαν, απλώνει τη βλάστηση της στους χώρους όπου λίγα χρόνια πριν δρούσαν οι άνθρωποι.
Υ.Γ. Οι περιγραφές και οι φωτογραφίες βασίζονται σε προσωπικές εμπειρίες από το ταξίδι μας τον Δεκέμβρη 2019.
