Γράφει και φωτογραφίζει ο Πάνος Γεωργιάδης
Η Σπάρτη (Σπάρτα στη Δωρική διάλεκτο) μαζί με την Αθήνα, ήταν μια από τις πιο ισχυρές πόλεις-κράτη στην Αρχαία Ελλάδα. Η ιστορική της περίοδος ξεκινά μετά την Κάθοδο των Δωριέων γύρω στο 1100 π.Χ . Γνωστή στην παγκόσμια ιστορία για την στρατιωτική δύναμή, πειθαρχία, τον ηρωισμό της ( Θερμοπύλες), αλλά και το μεγάλο αριθμό των δούλων της. Επίσης είναι γνωστή και στην Ελληνική Μυθολογία κυρίως για τον μύθο της Ωραίας Ελένης. Η στρατιωτική δύναμη της Σπάρτης οφειλόταν στο σύστημά της Αγωγής που είχε επιβάλει η νομοθεσία του Λυκούργου. Έφτασε στην απόλυτη ακμή μετά τη νίκη της στον Πελοποννησιακό Πόλεμο επί της Αθήνας και των συμμάχων της, όταν και πέτυχε να επιβάλει την ηγεμονία και την επιρροή της στο μεγαλύτερο μέρος του αρχαιοελληνικού κόσμου, ενώ αργότερα κατακτήθηκε από τους Ρωμαίους.
Σήμερα, μια επίσκεψη στην αρχαία πόλη θεωρείται μάλλον επιβεβλημένη. Αφετηρία της περιήγησής είναι το Δημοτικό στάδιο της Σπάρτης. Εκεί είναι το τέρμα της κεντρικής λεωφόρου Κ. Παλαιολόγου η οποία είναι γεμάτη πανύψηλους φοίνικες, όπου βρίσκεται το επιβλητικό άγαλμα του Λεωνίδα που αποτελεί και το σήμα κατατεθέν της πόλης. Από εκεί η διαδρομή είναι σχετικά εύκολη, ανάμεσα σε ελαιώνες και βατούς διαδρόμους.
Η αρχαία Σπάρτη βρισκόταν στο μέσο της κοιλάδας του Ευρώτα ( στη λεγόμενη Κοίλη Λακεδαίμονα, στη δυτική όχθη του ποταμού) και περιβαλλόταν από χαμηλούς λόφους και ένα ρέμα. Αρχικά τη συγκροτούσαν τέσσερις κώμες-συνοικισμοί, ενώ αργότερα προστέθηκε κι ένας πέμπτος στις Αμύκλες. Τα περισσότερα ευρήματα τα συναντάμε στην Ακρόπολη της αρχαίας Σπάρτης, ένα χαμηλό λόφο ο οποίος αποτελούσε το πολιτικό, θρησκευτικό και οικονομικό κέντρο της αρχαίας πόλης.
Οι ανασκαφές της Αγγλικής Αρχαιολογικής Σχολής, έφεραν στο φως τμήματα από το Ιερό του Ναού της Πολιούχου ή Χαλκιοίου Αθηνάς, το σημαντικότερο ιερό της αρχαίας Σπάρτης. Ο ναός αυτός ήταν απαραβίαστος και παρείχε άσυλο σε όποιον κατέφευγε εκεί. Εξαιρετικού ενδιαφέροντος είναι το Ρωμαϊκό Θέατρο χωρητικότητας 16.000 θεατών, το οποίο ήταν σε χρήση μέχρι τον 4ο μ.Χ αιώνα, αλλά δεν έχει αναδειχθεί μέχρι σήμερα όπως θα έπρεπε.
Δίπλα στο θέατρο σώζονται τα ερείπια της μεγάλης Βασιλικής του Σωτήρος Χριστού, της βυζαντινής εκκλησίας του 7ου μ.Χ αιώνα. Σύμφωνα με την παράδοση, η ανέγερσή της αποδίδεται στον Όσιο Νίκωνα τον “Μετανοείτε”.
Η Σπάρτη παρέμεινε ατείχιστη ως τις πρώτες δεκαετίες του 3ου π.Χ αιώνα. Στις παρυφές της ακρόπολης σώζονται ερείπια του Λεωνιδαίου (5ος π.Χ αιώνας). Είναι ένα κενοτάφιο από μεγάλους πορόλιθους που η τοπική παράδοση θεωρεί ότι είναι ο Τάφος του Λεωνίδα, ωστόσο είναι γνωστό ότι τα οστά του μεταφέρθηκαν από τις Θερμοπύλες και τάφηκαν βορειότερα κοντά στο θέατρο.
