Κείμενο – φωτογραφίες: Omorfa Taxidia
Όπως πολλές φορές έχουμε γράψει, η Άρτα δεν είναι μόνο το γεφύρι της. Διαθέτει πολλά ακόμη σπουδαία ιστορικά μνημεία που την καθιστούν μια από τις πιο ενδιαφέρουσες πόλεις στην Ελλάδα.
Μετά το διάσημο γεφύρι, το πιο επισκέψιμο ιστορικό της μνημείο είναι η Βυζαντινή εκκλησία της Παναγίας της Παρηγορήτισσας (ή Παρηγορήτριας), αφιερωμένη στον Ευαγγελισμό της Θεοτόκου.
Είναι μια από τις πιο εντυπωσιακές Βυζαντινές εκκλησίες που υπάρχουν στη χώρα μας και όταν την πρωτοαντικρίσεις νομίζεις πως πρόκειται για ένα μικρό βυζαντινό παλάτι. Η «αρχόντισσα της Άρτας», όπως την αποκαλούν οι ντόπιοι, βρίσκεται στη δυτική πλαγιά του λόφου Περάνθης, εντός της πόλης.
Θεμελιώθηκε το 1285 από τον Νικηφόρο Α΄ Κομνηνό Δούκα και κτίσθηκε σε 2 φάσεις: Αρχικά, άρχισε να κατασκευάζεται μικρότερος ναός από τον δεσπότη Μιχαήλ Β΄ και τη σύζυγό του Θεοδώρα, ωστόσο ο γιος του Μιχαήλ, Νικηφόρος Α΄, και η σύζυγός του Άννα Παλαιολογίνα Καντακουζηνή, άλλαξαν τα σχέδια και δημιούργησαν το σημερινό κτίσμα, προσπαθώντας να φτιάξουν έναν ναό αντάξιο μιας πόλης που τότε ήταν η πρωτεύουσα του Δεσποτάτου της Ηπείρου.
Σε ότι αφορά στην κατασκευή του, αυτό που εντυπωσιάζει δεν είναι μόνο οι διαστάσεις του (22,10μ επί 20,27μ, και ύψος 20,28μ), αλλά και το σύστημα στήριξης του κεντρικού τρούλου που θεωρείται πρωτότυπο και τολμηρότατο, κάνοντας το ναό μοναδικό στον κόσμο. Το σύστημα αφήνει ελεύθερο χώρο για φωτισμό και επιπλέον επιτρέπει στον επισκέπτη να βλέπει τον τρούλο από την κεντρική είσοδο.
Εντός της εκκλησίας ο επισκέπτης μπορεί να θαυμάσει τοιχογραφίες και ψηφιδωτά, φυσικά με τη σχετική φθορά του χρόνου και τους βανδαλισμούς της οθωμανικής περιόδου. Ιδιαίτερη αίσθηση προκαλεί η μεγάλων διαστάσεων εικόνα του Παντοκράτορα, που δεσπόζει στο τρούλο.
Ο Ναός αποτελούσε το καθολικό ενός μοναστηριακού συγκροτήματος, από το οποίο σώζονται σήμερα δεκαέξι κελιά. Σώζεται επίσης η Tράπεζα (εστιατόριο), που σήμερα φιλοξενεί τη Γλυπτοθήκη – Μουσείο, με αξιόλογη συλλογή βυζαντινών γλυπτών που βρέθηκαν στην Άρτα και την ευρύτερη περιοχή (φώτο).
Όπως και το γεφύρι της Άρτας έτσι και η Παναγία η Παρηγορήτισσα έχει το δικό της θρύλο με τον Πρωτομάστορα. Όπως διαβάζουμε στη Wikipedia: “ο πρωτομάστορας που έκτιζε το ναό, ήταν φημισμένος και γι’ αυτό περιζήτητος τεχνίτης. Κατά το κτίσιμο του ναού, χρειάστηκε να λείψει μακριά για πολύ καιρό, καθώς τον είχαν καλέσει για να βγάλει τα σχέδια κάποιας άλλης εκκλησίας, και άφησε στο πόδι του τον βοηθό του. Εκείνος πανέξυπνος, άλλαξε τα σχέδια και η εκκλησία έγινε ασύγκριτα ωραιότερη, από ότι είχε αρχικά σχεδιαστεί. Όταν ο πρωτομάστορας γύρισε και είδε το αποτέλεσμα, έσκασε από την ζήλια του. Για να τιμωρήσει τον βοηθό του για την πρωτοβουλία που πήρε, τον κάλεσε στην στέγη για να του δείξει κάποιο λάθος του και τον έσπρωξε από εκεί. Ωστόσο καθώς έπεφτε ο κάλφας, πιάστηκε από τον πρωτομάστορα και τον παρέσυρε και εκείνον στην πτώση. Ο λαός πιστεύει ότι τα κουφάρια και των δύο απολιθώθηκαν και σώζονται στο πίσω μέρος της εκκλησίας ως δύο κοκκινωπές πέτρες. Η Παναγία φανερώθηκε στην μάνα του κάλφα για να την παρηγορήσει για τον άδικο χαμό του γιου της. Έτσι πήρε και ο ναός το όνομά του”.
Η Βυζαντινή εκκλησία της Παναγίας της Παρηγορήτισσας είναι σήμερα ένας οργανωμένος επισκέψιμος ιστορικός χώρος ενώ περιστασιακά γίνονται και λειτουργίες. Όσοι έχουν παρακολουθήσει τις ακολουθίες της Μεγάλης Εβδομάδας μιλούν για μια ανεπανάληπτη εμπειρία.
Info…
Στην Άρτα πήγαμε στα πλαίσια ενός ταξιδιού εξοικείωσης (fam trip) που οργάνωσε ο Δήμος Αρταίων, ο οποίος ξεκίνησε προσπάθεια για την τουριστική προβολή και προώθηση της πόλης σε Ελλάδα και εξωτερικό.
